Özkaynak Nasıl Hesaplanır? Ekonominin Yüzeyine Çıkmak İçin Bir Rehber
İzmir’de 25 yaşında, arkadaş ortamında sürekli espri yapan ama içten içe her şeyi fazla düşünen biri olarak, bazen kendi düşüncelerim beni şaşırtıyor. Hani şu “ya çok düşünme, kafayı yersin” diyenleri anlayamıyorum, çünkü her şeyi anlamak, en ince ayrıntıya kadar kavramak istiyorum. Mesela bir gün, arkadaşım bana “Özkaynak nasıl hesaplanır?” diye sordu ve ben hemen dedim ki: “Aha, işte bu! Benim anladığım hayat sorusu!” Sonra o an aklıma geldi: “Ya ben de anlamıyorum, ama şimdi bir şeyler yazıp, bunu çözmüş gibi yaparım.” İşte böyle bir yazı başladı.
Özkaynak, finansal dünyada aslında temelde oldukça basit bir şey ama, işin içine girdiğinde biraz karmaşık olabiliyor. Ama endişelenmeyin, size bunu en basit ve eğlenceli şekilde açıklayacağım. Hem kendimi savunma fırsatım olur, hem de “finans dünyası” biraz daha yakından tanıdık gelir.
Özkaynak Nedir? Kısaca Bir Tanım
Bir kere, özkaynak dediğimizde aklımıza hemen şirketlerin kendi paraları gelmeli. Yani, dışarıdan borç almadıkları, sadece kendi sermayeleriyle işlerini döndürdükleri para miktarı. Ama bu öyle bir şey ki, hani “kendi param” dediğinizde bile, bir şekilde her şey borç gibi hissettirmiyor mu? Bu paranın ne kadarını gerçekten kazanıyoruz, ne kadarını dışarıdan bir şekilde “devralıyoruz”? Neyse, konuyu dağlatmadan girelim işin özüne.
Özkaynak Nasıl Hesaplanır? Formüle Girelim
Adım 1: Toplam Varlıkları Öğren
Öncelikle, bir şirketin sahip olduğu tüm varlıkları öğrenmek gerekiyor. Yani, sahip olduğu para, taşınmazlar, hisse senetleri… her şey. Biraz “Kendine neyin var?” diye sorar gibi. Tabii bu konuda da bazen bir şirketin bilançolarına bakmanız gerekebilir. Mesela, kafede otururken en sevdiğiniz kahveyi sipariş ederken, hesabınızı düşünürken, bir yandan da şu varlıklarımı toplasam mı diye düşünmek lazım. Evet, belki biraz saçma ama olsun, her şey küçük hesaplarla başlar.
Adım 2: Borçları Çıkart
Evet, bu çok önemli! Borçlarınız varsa, varlıklarınızı saymanın ne anlamı var? Düşünsenize, cebinizde 100 TL var ama 50 TL borcunuz var. Ne kadar varlığınız kaldı? İşte, özkaynak da böyle hesaplanıyor. “Hadi ama, borçlarını çıkar” dediğinizde gerçekten bu kısmı geçiyorsunuz ve ne kadar “gerçekten sahip olduğunuz” parayı öğreniyorsunuz.
Adım 3: İşte Formül
Özkaynak = Toplam Varlıklar – Toplam Borçlar
Olay bu kadar basit. Ama gelin, bu formülü biraz daha eğlenceli bir hale getirelim. Hayatınızdaki bazı şeylere benzetebiliriz. Mesela, cebinizde 100 TL var, ama kredi kartınızda 50 TL borç var. O zaman özkaynağınız ne kadar? Tam olarak 50 TL. Ama dikkat edin, bu durum bazen hayat gibi de olabilir. Yani, bankadaki hesabınız bir şekilde artıyor, ama kredi kartındaki borç da hızla artabiliyor.
Özkaynak Hesaplaması Günlük Hayata Nasıl Uyar?
Diyelim ki sabah kalktınız, kahve içiyorsunuz, evinize bakıyorsunuz ve “Ya ben bugün ne kadar özkaynağa sahibim?” diye düşünüyorsunuz. Bunun aslında gerçekten bir karşılığı olabilir. Hadi, basit bir örnekle gidelim.
Bir Günlük Hesaplama: Evdeki Durum
Diyelim ki evde 2 tane dizüstü bilgisayar var. Birinin değeri 5.000 TL, diğerinin 2.500 TL. Ayrıca, bir tane araba var (tabii bu Arabayı almak için kredi çektik diyelim) ve arabayı 50.000 TL’ye aldınız. Ama hala 20.000 TL borcunuz var.
Özkaynak = (5.000 TL + 2.500 TL + 50.000 TL) – 20.000 TL = 37.500 TL
İşte böylece, günlük hayatınızda bile özkaynağınızı hesaplamaya başlıyorsunuz. Şimdi, bunu biraz daha zorlaştırabilir miyim? Yani, bu kadar basit ve anlaşılır olmasaydı, sizin için ne kadar kafa karıştırıcı olurdu? Bu soruya hâlâ cevap bulabilmiş değilim.
Özkaynak Hesaplaması ve Arkadaşlarla Sohbet
“Ya sen hiç özkaynak hesapladın mı?” diye bir arkadaşınıza sorarsanız, alacağınız cevap şu olabilir:
Ben: “Ya sen hiç özkaynak hesapladın mı?”
Arkadaşım: “Ya ne ya, ne demek o? Giderken hesaplasak bir şey olur mu?”
Ben: “Hayır, yani şirketler ne kadar kendi paralarına sahip, onu soruyorum!”
Arkadaşım: “Anlamadım abi, ben bu kadar zorlamadım her şeyi, serbest takılıyorum.”
Ve işte böyle, bir anda sohbeti hem eğlenceli hem de derinlemesine sorgulayıcı bir hale getiriyorsunuz. İşin esprili kısmı da bu. Özkaynak, aslında çoğumuz için hem basit hem de karmaşık bir kavram olabiliyor. Ama günün sonunda, her şeyin hesabı yapılıyor.
Sonuç: Özkaynak Hesaplamak Zor Mu?
Özkaynak hesaplamak, aslında zannedildiği kadar karmaşık değil. Bir yanda toplam varlıklarınızı topluyor, diğer tarafta borçlarınızı çıkarıyorsunuz. Ama ya hayat her zaman basit olur mu? “Hadi her şey şipşak bir şekilde hallolur!” dediğinizde bir şekilde işler her zaman karışır. Özkaynak hesaplamak aslında bir metafor gibi, bazen her şeyin net olduğu düşünülür, ama sonuçta kayda değer bir fark vardır.
Günlük hayatınızda bile özkaynağınızı hesaplayabilirseniz, belki de ekonomik anlamda daha bilinçli bir insan olabilirsiniz. Ama bir yandan da, bazen çok düşünmek de kafa karıştırıcı olabilir. Eğlenmek ve hesaplamak arasında dengeyi bulmak her zaman zor, ama bu denemeye değer.