TDK’ya Göre Göç Nedir? Felsefi Bir Bakış
Bir filozof için göç, yalnızca yer değiştirme değildir; o, insanın kendisiyle, geçmişiyle ve geleceğiyle kurduğu ontolojik bir yolculuktur. Türk Dil Kurumu göçü, “ekonomik, sosyal veya siyasi sebeplerle bir yerden başka bir yere gitme eylemi” olarak tanımlar. Fakat bu tanım, felsefi bakışın derin sularında yalnızca yüzeyde kalır. Çünkü göç, yalnızca bir hareket değil, bir varlık dönüşümüdür. İnsan, göç ederken yalnızca mekânını değil, anlamını da değiştirir. Göç, hem dışsal bir olaydır hem de içsel bir farkındalık sürecidir.
Etik Perspektif: Göçün Ahlaki Yönü
Etik açıdan göç, bireyin ve toplumun vicdanını sınayan bir deneyimdir. Bir filozofun gözünden bakıldığında, göç; aidiyet, sorumluluk ve adalet kavramlarını yeniden tanımlar. Göç eden kişi, bir yandan kendi yaşamını kurtarmaya çalışırken, diğer yandan geride bıraktığı insanlara karşı ahlaki bir borç hisseder. Bu borç, yalnızca duygusal bir bağlılık değil, aynı zamanda bir etik sorumluluk alanıdır.
Toplumlar açısından göç ise bir aynadır: Göçmenlere nasıl davrandığımız, aslında insanlığa nasıl baktığımızı gösterir. Bir yabancıyı kabullenmek, yalnızca insani bir görev değil, ahlaki bir olgunluk göstergesidir. Göç, “biz” kavramını genişletmeye, ötekiyle birlikte yaşamayı öğrenmeye çağırır.
Etik olarak göç, insanın insana bakışını dönüştürür. Köklerinden kopan biriyle empati kurabilmek, evrensel ahlakın en yüksek biçimlerinden biridir. Belki de şu soruyu sormalıyız: “Göç eden birinin hikâyesinde kendi yolculuğumuzu ne kadar görebiliyoruz?”
Epistemolojik Perspektif: Göç ve Bilginin Dönüşümü
Epistemoloji açısından göç, bilginin sabitliğini sorgulayan bir süreçtir. Çünkü bilgi, çoğu zaman bulunduğumuz mekân, kültür ve toplumsal yapı tarafından şekillenir. İnsan göç ettikçe, yalnızca coğrafyasını değil, dünyayı anlama biçimini de değiştirir.
Göç, bir bakıma epistemik bir devrimdir. Kişi yeni bir kültüre adım attığında, bildiklerinin eksik, doğrularının göreceli, kimliğinin ise yeniden kurulabilir olduğunu fark eder. Bu farkındalık, bilgiye dair tüm mutlak iddiaları sarsar. Göç eden kişi artık sadece öğrenmez; yeniden öğrenir, yeniden unutur, yeniden anlamlandırır.
Türk Dil Kurumu’nun tanımında geçen “gitme eylemi”, aslında bu epistemolojik kopuşun sembolüdür. Gitmek, bildiğini terk etmektir. Gittiğin yerde yeni bir bilgi düzeniyle karşılaşmak, insanın kendi varlığını sorgulamasına yol açar.
Göç, bilginin durağan olmadığını, onun tıpkı insan gibi sürekli hareket halinde olduğunu gösterir. Belki de şu soruyu düşünmeliyiz: “Bilgimiz mi bizi götürür, yoksa biz mi bilgimizi göç ettiririz?”
Ontolojik Perspektif: Varlığın Yer Değiştiren Halleri
Ontoloji, yani varlık felsefesi açısından göç, insanın “yer” ile kurduğu varoluşsal bağın çözülmesi ve yeniden örülmesidir. Bir insan göç ettiğinde, yalnızca evini değil, kimliğini de geride bırakır. Çünkü kimlik, mekânla iç içedir. İnsan doğduğu toprakla konuşur, o toprakla anlam kazanır. Bu bağ koparıldığında, varlık bir boşluk hissine düşer.
Ancak bu boşluk aynı zamanda bir yeniden doğuş olasılığıdır. Göç, insanın kendini yeniden kurma cesaretidir. Göç eden, varlığını yeniden tanımlar; çünkü artık hiçbir yer tam anlamıyla “ev” değildir, ama her yer “yeni bir başlangıç” olabilir.
Göçün ontolojik boyutu, varlığın köksüzleşmesinde değil, çok köklü hale gelmesinde yatar. İnsan artık bir yere değil, varoluşun kendisine ait olur. Göç, insanın “yer” kavramını evrensel bir düzleme taşır. Bu bağlamda göç, hem kayıp hem kazançtır; hem ayrılık hem buluşmadır.
Göçün Felsefi Derinliği: Yolda Olmak
Türk düşüncesinde “yol” kavramı kutsaldır. Göç, bu kutsal yolculuğun en somut hâlidir. Göç etmek, yolda olmaktır; yani değişmek, gelişmek, dönüşmektir. İnsan, göç sayesinde kendi iç dünyasında da bir yolculuğa çıkar.
Modern çağda göç, yalnızca fiziksel değil, dijital ve duygusal biçimlerde de yaşanır. İnsanlar şehirlerden şehirlere, kimliklerden kimliklere, düşüncelerden düşüncelere göç eder. Bu da göçün artık evrensel bir insanlık hâli olduğunu gösterir.
Belki de göç, Tanrı’nın insana verdiği en derin öğretidir: “Hiçbir yer sonsuza dek senin değildir, ama her yer senin olasılığındır.”
Sonuç: Göçü Anlamak, Kendini Anlamaktır
TDK’nın tanımı göçü betimleyebilir, ama açıklayamaz; çünkü göç, yalnızca dilin değil, felsefenin konusudur. Etik olarak bir sorumluluk, epistemolojik olarak bir yeniden doğuş, ontolojik olarak ise bir varlık hareketidir.
Göç eden herkes bir anlamda filozof olur; çünkü her yolculuk, bir kendini bilme eylemidir.
Şu sorularla bitirelim:
– Göç, bizi kim olduğumuzdan mı uzaklaştırır, yoksa kim olabileceğimize mi yaklaştırır?
– Yer değiştirmek, anlam değiştirmek midir?
– Ve nihayet: Göç, yalnızca bir kader midir, yoksa insanın özgürleşme biçimi mi?
Bu sorular, göçün insanlık tarihindeki değil, insanın ruhundaki yolculuğunu anlamamıza kapı aralar.